Tôi với Vận có một thứ duyên kỳ lạ. Biết nhau từ ở Việt-nam song gốc gác tuy ở cùng một công-sở, Việt Tấn Xã, hai chúng tôi cũng không có mấy dịp gặp nhau để gần gũi, thân tình. Qua ông anh, tôi được biết Vận có một cuốn truyện đặc-sắc, Chiến trường tồi tệ (http://chientruongtoite.blogspot.com/), nhưng cũng gây không ít rắc rối cho anh.
Qua Mỹ, có lần anh đến chơi Virginia, tôi mới được biết là trong thời-gian 5 năm ở lại Việt Nam sau 1975 anh đã quay ra học Kinh Dịch để trở nên khá thông thạo về những lẽ biến thiên của cuộc đời. Không giống những người trẻ khác, anh rất thích những biểu-hiện về văn-hóa quê hương. Gặp cụ Tá Chi Trương Cam Khải, anh say mê những nét vẽ thuần Đông-phương của cụ, từ những nét bay bướm vẽ hoa vẽ lá đến những đường gân guốc vẽ trúc, vẽ đá, gợi cho ta tưởng đến những đại-họa-sư Trung-hoa đời nhà Tống. Gặp cụ bà Kim Y Phạm Lệ Oanh, anh thấy nơi cụ một nữ-học-giả bình dị mà uyên bác, bề ngoài trông thật đơn sơ mà bên trong là cả một kho tàng chữ nghĩa, dịch Kinh Thi, dịch truyện tàu, đọc chữ Nôm, một trong những nữ-sĩ đầu tiên viết tiểu-thuyết tân-thời từ đầu thập niên 1940.
Vận ở Mỹ song lại thích trở về nguồn. Sang Cali, trong nhiều năm Vận đi làm cho Đài phát thanh Khoa-học Kỹ-Thuật nhưng không bao giờ anh sao nhãng chuyện văn chương, chữ nghĩa. Đó là lý-do thỉnh thoảng tôi lại nhận được điện-thoại của Vận như trên trời rơi xuống hỏi chuyện này, nhắc chuyện kia.
Bỗng một hôm, Vận gọi cho tôi khoe là đã làm xong được một bài hát, “Quốc-tế Việt ca,” mà anh muốn tôi giúp làm thành lời tiếng Anh để có thể hát được theo nhạc của bài Việt. Và thế là ta có bài do Hoàng Trọng Thụy phổ nhạc và hòa âm, Kim Tước và Vũ Anh hát (trên Youtube Quoc te Viet Ca):
QUỐC TẾ VIỆT CA
Hỡi những người Việt Nam trên toàn thế giới
Đã yêu tự do như yêu mạng sống mình
Hãy đứng lên lấy lại quyền làm người
Như người dân trên toàn thế giới
Như người dân trên toàn thế giới.
Hỡi những người Việt Nam ở khắp nơi
Dân tộc chúng ta chưa từng được nói
Chưa từng biết đến độc lập tự do
Chưa từng góp tiếng đích thực cho đời.
Hỡi những người Việt Nam trên toàn thế giới
Từ Đông sang Tây hãy thức dậy
Cùng với mặt trời nắng soi đường không tắt
Cùng với mặt trời dân mình tìm đến tương lai.
Hỡi những người Việt Nam ở khắp nơi
Cùng những người Việt ôm giữ quê hương
Hãy nắm tay nhau đòi hòa bình công chính
Đòi quyền dân cho dân tộc Việt Nam.
Hỡi những người Việt Nam ở khắp nơi
Cùng những người Việt ôm giữ quê hương
Hãy góp sức chung xây hòa bình ngàn năm tới
Mở kỷ nguyên toàn cầu vui sống bình yên.
THE VIETNAMESE INTERNATIONALE
Children of Vietnam the world over,
You love freedom as you would your life,
Let’s stand up and reclaim our rights
Like the people the world over,
Like the people the world over.
Children of Vietnam everywhere,
Our people have yet to see
Real freedom and independence,
Have yet to shine with all others.
Children of Vietnam the world over
From East to West, let’s arise
Let’s arise as with the sun,
Let us find our future.
Children of Vietnam everywhere,
Let us with those inside Vietnam,
Let’s hold our hands and demand Peace,
Let’s reclaim all our civil rights.
Children of Vietnam everywhere,
Let us with those inside Vietnam,
Let’s set off to build real peace for the world
And secure a brotherly kind one.
(Lời tiếng Anh do Nguyễn Ngọc Bích)
Bài có tham-vọng thay bài “Quốc tế ca” đầy sắt máu của CS nhưng với một tâm-hồn thật bao la, thật Việt-nam:
“Hãy góp sức chung xây hòa bình ngàn năm tới
“Mở kỷ nguyên toàn cầu vui sống bình yên.”
Bẵng đi một thời-gian dài (nhiều năm), tôi không được tin tức gì của Vận. Tưởng anh đã cạn nguồn cảm-hứng! Song tôi đã nhầm to.
Lại một hôm khác, đánh kiểu du-kích, anh gọi cho tôi từ miền Tây để cho tôi nghe qua điện-thoại bài “Lệ Biển,” thơ Ngô Đình Vận, nhạc Lại Minh Thuận, hòa âm Nghiêm Phú Phi, giọng hát Kim Tước:
LỆ BIỂN (Trích)
Tôi khóc những người
Đã chết oan khiên
Người lạ người quen
Chết đói, chết khát
Chết dấm, chết dúi
Chết đuối, chết chìm
Chết ức, chết oan
Chết thảm thương
Trên đường đi tìm
đất sống bình yên…
Tôi khóc phận người
Một đoạn đường đời
Gai góc thảm thương
Tôi khóc lặng câm
Van vái hồn thiêng
Về với bình minh
Đánh thức núi sông.
Bài hát được làm ra để chuẩn-bị đánh dấu ngày 30/4 năm 2005! Bài hát ngậm ngùi này đi sâu vào lòng người, cũng như bài “Sao Mai” nói về một người em ở lại (“Đôi ta là một sống hai nơi”):
Tôi ở bên này em bên kia
Sao hôm lạnh ngắt nỗi chia lìa
Sao mai bên đó em còn thức
Mong rạng đông về soi bóng tre…
Tôi thương em mà lại thương tôi
Thương bao thân phận những dập vùi
Tôi ôm trống trải lòng kinh hãi
Đời có chăng còn quên nhớ thôi…
Tôi thương người mà biết thương tôi
Thương bao cơ cực những mảnh đời
Thương sông mải miết đi tìm núi
Thương đất khô cằn thương nước vơi.
Nhưng Vận không chỉ làm nhạc đấu tranh hay nhạc ai oán, xót xa kiểu này. Vận còn có những bài như “Cựu Kim Sơn”:
Thành phố em dốc dài đường hẹp
Cựu Kim Sơn giỡn sóng trùng khơi
Rêu vương vấn hành cung Hy Lạp
Gọi gió về vịnh Bán Nguyệt đầy vơi…
hay cả một bài “Giáng Xuân” ca tụng bên cạnh Houston và Denver:
Ngày xuân DC hoa thắm ngợp trời
Và em tung tăng trên phố phường vui…
Sau nhiều lần được nghe nhạc anh, cuối cùng tôi cũng được dịp gặp Lại Minh Thuận, người nhạc-sĩ mà tên tuổi giờ đây hầu như gắn liền với thơ Ngô Đình Vận tương-tự như nhạc Đoàn Chuẩn đi với lời của Từ Linh. Một con người đa tài mà dễ thương hết cỡ!
Anh chụp hình, quay phim, không chỉ chơi nhạc mà còn làm nhạc, làm video… rất hay! Mà lại rất khiêm tốn, lúc nào cũng nhỏ nhẹ, trên môi nở một nụ cười. Gặp Vận, anh làm đến nay cũng đã cả mười mấy, hai chục bài phổ thơ của Vận… mà mỗi bài một vẻ, không bài nào giống bài nào. Có người thích bài “Phượng Tím” của anh, nói về một loại cây đặc-biệt nổi ở một vài nơi gần Los Angeles và ở bên Úc nữa (có tên là “Jacaranda”) nhưng tôi đặc-biệt mê những bài thuộc loại dân-ca mới mà anh đã làm ra khi phổ nhạc những bài như “Chích Chòe,” “Bươm Bướm,” “Chuồn Chuồn” của Vận.
Cái hay của Ngô Đình Vận ở trong những bài này là anh cho ta cảm-tưởng anh lấy từ những bài dân-ca hay ca-dao có sẵn, đổi thay đôi chút để làm thành một bài tân-dân-ca kiểu Phạm Duy. Nhưng không, anh làm thơ mới hoàn-toàn song lại giữ được tinh-thần dân-ca, kiểu dân-ca Bắc Ninh với cái nghịch ngợm, cái trọc ghẹo của con gái làng Lim. Như trong bài “Quan Họ Đi Xa,” chẳng hạn, anh cho một cô gái xuân-thì ban đêm ngồi nhớ mông lung xong chợt nhớ đến một bức tranh Đông Hồ, “Cá Đớp Trăng,” bèn nảy ra ý-tưởng muốn như con cá kia, “hớp luôn hồn của một chàng trai mà cô thầm yêu trộm nhớ.” Trí tưởng tượng chẳng mấy lúc biến cô thành một người muốn được bắt con cá (=anh chàng) nọ để làm tình làm tội nó… để rồi nghĩ lại, lại đem lòng thương nó.
Bài “Chích Chòe” cũng vậy, nó nhảy tung tăng, nó hót líu lo, làm cho nhà thơ một lúc đâm ra yêu tất cả, yêu cỏ, yêu cây, yêu bầu, yêu bí…
Đến bài “Chuồn Chuồn” cũng thế. Cô gái trong bài bực chàng trai nọ cứ “chập chờn” bay lượn mà chẳng chịu “đậu xuống cánh hoa,” đúng là một con “chuồn chuồn phải gió”!
Khi bay thì gió,
Gặp ráng trời mỡ chó thì mưa
Lòng em bão táp mưa sa
Anh đâu có biết, anh cứ tà tà anh ấm ương…
Đây là những tâm-cảnh vừa cũ (như trong ca-dao) nhưng lại cũng vừa mới như một cô con gái đời nay, đầy sức sống và không thiếu những tư tưởng ngộ nghĩnh nếu không muốn nói là ngỗ nghịch.
Để phổ nhạc được những tâm-tư rắc rối đó, không lạ là Lại Minh Thuận đã phải đi tìm đến nhiều điệu nhạc rất đa dạng, chứng tỏ là anh đã quán-triệt được cả nhạc cổ-truyền Việt-nam (quan họ, lý, chèo cổ, Nam-ai v.v.) lẫn nhạc Tây-phương để ta có những nhịp điệu sống động như ta thấy trong nhạc “country, country-rock, R&B” và cả nhạc lên đồng.
Trong nỗ lực làm mới nhạc Việt ở hải-ngoại mà lắm lúc tôi tưởng đã là như một bãi sa-mạc, vì ảnh-hưởng quá mạnh của nhạc trẻ của Mỹ cũng như là vì ảnh-hưởng của toàn-cầu-hóa (nhằm thỏa mãn một thị-trường “quốc-tế” thay vì VN), hướng đi mới của Ngô Đình Vận với sự tiếp tay của Lại Minh Thuận là một làn gió mát, một hương thơm đến từ quê hương VN ở tận trong cõi lòng và tiềm-thức của chúng ta! Hướng đi này, tôi nghĩ, đầy hứa hẹn… nhất là khi, như nhà tôi đã có dịp nhận-định, nó lại được chuyên chở bằng một giọng ngọt ngào hiếm có, một giọng vừa truyền cảm, dễ thương vừa điêu luyện như của Ngọc Thủy!
Nguyễn Ngọc Bích
Viết xong đêm 30/XI/2010
Khu Đồng Xuân
Bang Trinh Nữ
Hoa Kỳ Quốc
No comments:
Post a Comment